Pieter van Duijse

Andere gebeurtenissen:

• Naam: Petrus van Duijsse

Aantekeningen:

dd 10-6-1665
Staet ende inventaris van goede die bij desen overgeeft pieter van duijse hauder ghebleven van maijken scocx sijne huijsvrauwe s.m. beneffens sijne hoirs ende kinderen gheprocreert bij tvoornoemde maijken scocx met naeme jan van duijse pierijnken pieter margriete ende lauwereijs van duijse ende dat van de gronden van erfven meubelen en schulden van achterdeele ten selven sterfhuijse bevonden ende dat inder manieren naervolghende,
(Staten van Goed; Kemzeke en Sint Pauwel; Reg 381, fol 227, pg 459-466,)


Gedoopt:
getuigen: Egidius Remoortele en Anna sHoogen

Pieter getrouwd Maria de Cock op 13 mei 1627 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België. Maria (dochter van Jan de Cock en Margueriete Verbeckmoes) is gedoopt op 23 sep 1602 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven op 15 sep 1664 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Aantekeningen:

Getrouwd:
get. Pieter van Duysse en Johannes Stoop

1. Jan van Duijse is gedoopt op 28 okt 1627 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven tussen 1664 en 1688.
2. Pierijnken van Duijse is gedoopt op 29 jun 1629 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven vóór 2 okt 1664.
3. Andreas van Duijse is gedoopt op 24 apr 1632 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven vóór 1665.
4. Pieter van Duijse is gedoopt op 1 jun 1635 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven vóór 11 jun 1681.
5. Margaretha van Duyse is gedoopt op 10 aug 1638 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven op 16 mei 1705 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België.
6. Jacobus van Duijse is gedoopt op 7 okt 1640 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven vóór 1665.
7. Laeuwereijs van Duijse is gedoopt op 25 jan 1643 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België; is gestorven in feb 1687/88 in Sint-Pauwels,,Oost-Vlaanderen,België.

Aantekeningen:

Datem dese 1en janrij 1644 soo sijn wij pieter van duijse en pieter van grembergen staende voochden van weesen van gillis van duijse die hij heeft geprofiteert bij anneken van gremberghe s.m. met wel tsamen spreken en de staet van schulden van baten en oock de schulden van achterdeele wel overleijt en ...
[Staten van Goed; Kemzeke en Sint Pauwel; reg 378, fol 252, pg 494-495]

Pieter getrouwd Maria van Vlierbergen. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Olivier getrouwd Lijsbette Verberckmoes. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Aantekeningen:

Mateus onder tekent zelfstandig een akte in 1577. In het algemeen betekent dit dat Mateus minimaal 25 jaar oud moet zijn geweest. Daarom is de geboorte van Mateus gezet voor 1552. In een lijst van weerbare mannen (van 17 tot 70 jaar oud) uit 1552 komt alleen een Andries Verbercmoes voor. We mogen daarom aannemen dat dit de vader is van dit gezin en dus geen van de kinderen de leeftijd van 17 jaar had bereikt op dat moment.
Gestelt dat zoon Andries de oudste is (kan ook nog Adriaen zijn) moeten alle kinderen dus na 1534 zijn geboren.
Het huwelijk zal mogelijk dus iets later dan 1520 zijn geweest. Een redelijke schatting voor vader Andries is in ieder geval dat hij is geboren voor 1509.

In de penningkohieren van 1571 staan zowel Adriaen, Andries als Jan Verberckmoes als eigenaar of pachter vermeld. Hieruit mag je opmaken dat ze alle drie al 25 waren Dat zou het geboorte jaar van de oudste (Andries of Adriaen) brengen naar voor 1548. De vermelde Jan is mogeljk een broer van Andries de oude.

Het geslacht Verberckmoes is terug te voeren op Vrouwe Maria die in 1180 trouwt met Hendrik van der Most. Een van hun zonen neemt de naam van der Bercmoest aan die later verbasterd naar Verberckmoes. Vrouwe Maria en haar nageslacht bewoonde vele generaties het 'Hof ter Cluse' dat rond Sint-Gillis-Waas moet hebben gelegen. Een straat in Sint-Niklaas is naar haar vernoemd. Voor de ouders van Andries lijkt een aansluiting naar Sint-Gillis-Waas gemaakt te kunnen worden maar ik heb deze nog niet met zekerheid kunnen vastleggen.
De naam Verbercmoest of van der Bercmoes verwijst waarschijnlijk naar een stuk land met Berken in een braakliggende akker (moes).

Van [de] kinderen Andries V[er]bercmoest
Staet van goede die overgheft Merck Weijns ende
Pieter van der Bercmoes als stande voochden van Andries
van Bermoes kienderen salygher memorie. item
In den esten ende al vooren bynen de proochie van S[in]t
Pauwels een ghemet eerven hanthoven, suyt Pauwels
van Heerde, west Mergriete Wijns belast met III maten.
eevenen noch II ghemeten hanthoven ooest ende weest
ts[H]eeren strate belast met XV s[chellingen] g[rooten]. Item dese naervolden
gronden ligghen bynnen Belsel
Item hoch II ghemeten hanthovende suyt Gilles van
Hese, west Wyllem de Wreede. noch een ghemet hanthoven
ooest tsHeeren strate, suiet Jan van Heese belast met III
maten rox; noch een ghemet hanthovende ooest ende
west Pieter van Gamer; noch III ghemeten ende een thalf
hanhovende ooest ts[H]eren strate, suyt Andries V[er]bermoest.
noch een half buinder hanhovende suyt ende ooest
Jacop de Lose, suyt Jooes Bries; noch een half buinder
hanthovende suyt ende west Aderaen van Schyke belast
met III maten rox; noch IIIIC roeden hanthovende
ooest ende west doerne van Andries de Boeck; noch IIIIC
rooeden hanthovende oost Jan van Havere, west Jan de
Hondt belast met II maten rox. Behoudens der wedewe
haer bijlieveghe aen dyt vornoumde goet te houden
ent ghebuede dat zij niet en ackorderden ende schien
aldues zo blieft de moeder hues houden ne met
den kienderen scade ende bate wyninghe ende
verlies. In kennessen der waerheyt zo hebben wij
Merck Weijns ende Pieter V[er]bermoest als vooechden
ons hantecken hyeronder ghestelt. Aldues over
gheven den XVIII van november XVC LVII.
[GOA Kemzeke en Sint-Pauwels register 362 folio 64;
transcriptie met hulp van Pauwels, Bart Jans en Bas den Brok via Stamboomforum Leeshulp]

Andries getrouwd Margriete Weijns circa 1520. Margriete (dochter van Symon Weyns en Maria Brys) is geboren vóór 1500. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Symon getrouwd Maria Brys. Maria (dochter van Philips Brys en Elisabeth Staes) is geboren vóór 1480. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Philips getrouwd Elisabeth Staes. Elisabeth (dochter van Lucas Staes en Katelijne Laere) is geboren vóór 1460. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Lucas getrouwd Katelijne Laere. Katelijne (dochter van Symon Laere en Beatrijs Polfliet) is geboren vóór 1440. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Symon getrouwd Beatrijs Polfliet. Beatrijs (dochter van Willem Polfliet en Elisabeth Kerrebeke) is geboren vóór 1420. [Gezinsblad] [Familiekaart]

Aantekeningen:

De vermelding van Willem Polfliet en zijn vrouw gevonden via het teruglopen in de generaties van Margriete Weyns de vrouw van Andries Verberckmoes op de CD van Jean-Piere van Eygen.

Op internet vond ik deze toelichting van Dr. H.C.E.M. Rottier:
Toen in de Middeleeuwen, meer bepaald in de 12e en 13e eeuw, de horigen tot vrije lieden werden verklaard, stelden ze zich veelal onder de hoede van een kerk of van een abdij, die hun status van vrij persoon kon garanderen. Van horigen van een of andere heer werden ze 'vrijgewijde dienstmannen' van een of andere patroonheilige van een kerk of van een abdij. De graven van Vlaanderen en hun leenmannen, waarvan de horigen voorheen afhankelijk waren, erkenden deze instelling. De hoofdcijnsen verbraken de strakke en beklemmende feodale banden waardoor de samenleving vrijer werd. Vooral de economie op het platteland, tegen de achtergrond van de grootschalige ontginningen die toen plaatsvonden, was gebaat bij vrijere sociale kaders.

In ruil voor de geboden bescherming verbond de vrijgewijde zich om aan de kerk of abdij jaarlijks een cijns (een soort belasting) per hoofd te betalen: voor hem, voor zijn vrouw, en voor elk van zijn kinderen. Vandaar de benaming 'hoofdcijns'. Trouwde een kind, dan dienden zes deniers (omgerekend naar de tegenwoordige geldwaarde een bedrag van grofweg zestig euro) betaald te worden. Bij een overlijden betaalden de erfgenamen twaalf deniers. Het contract dat zo tussen een vrijgewijde en een kerk of abdij werd gesloten, was eeuwigdurend. De verplichting tot het betalen van de hoofdcijns werd overgeërfd van de ene generatie op de andere, maar uitsluitend langs de vrouwelijke lijn. Zo moest een dochter uit een vrijgewijd gezin na haar huwelijk voor haar kinderen betalen aan de bezitter van de hoofdcijns waartoe haar moeder behoorde. Trouwde een zoon uit een vrijgewijd gezin, dan betaalde hij voor zijn kinderen aan de bezitter van de hoofdcijns waartoe zijn vrouw behoorde. Voor hemzelf bleef hij zijn leven lang in de hoofdcijns van zijn moeder betalen.

Voor de kerken en abdijen die het recht van hoofdcijns bezaten, was die instelling een vaste bron van inkomsten die eeuwenlang bleef vloeien. De hoofdcijns werd pas afgeschaft met de Franse Revolutie in 1792.

De personen die de cijnsen inden maakten geregeld lijsten op van hun cijnsplichtigen en vulden die lijsten nauwkeurig aan met nieuwe geboorten en huwelijken. Na verloop van jaren werden de oude lijsten door nieuwe vervangen, waarin de afgestorven generaties niet meer werden opgenomen. Gelukkig voor de moderne onderzoeker zijn de oude lijsten bewaard gebleven.

Omdat de cijnsverplichting uitsluitend langs de vrouwelijke lijn werd overgeërfd, werden de lijsten als volgt samengesteld:
1. Van elk gezin werden alle kinderen genoteerd, tenzij ze vroegtijdig stierven. Ook de onwettige kinderen en erkende bastaards werden ingeschreven.
2. Achter de naam van de dochter die huwde werd de naam van haar man opgetekend; maar achter de naam van de zoon die huwde, werd de naam van zijn vrouw niet bijgeschreven.
3. Achter de namen van gehuwde dochters en hun mannen werden weer hun kinderen ingeschreven enzovoort.

Waarschijnlijk hebben er hoofdcijnsboeken bestaan ook buiten het Land van Waas, maar die zijn verloren gegaan of nog niet tussen andere archivalia ontdekt. Dat die van het Land van Waas bewaard zijn gebleven, is te danken aan een gelukkig toeval.

In de hoofdcijnsboeken vindt men grofweg 5% tot 10% van de Waaslandse bevolking uit vroegere eeuwen terug. Immers niet iedereen werd in de hoofdcijnsboeken opgeschreven. Het ging om een minderheid van gegoeden die financieel in staat waren om de cijnsen te betalen. Zij die in de hoofdcijns van een kerk of abdij opgenomen waren, bezaten dus de status van vrij persoon, gewaarborgd door die kerkelijke instelling. Hieraan werd de naam ontleend van 'vrijgewijde dienstmannen'. En uit deze stand, die in de middeleeuwse teksten aangeduid werd als 'bene nati' (welgeborenen), of 'boni homines' (eerzame lieden) kwamen ondermeer de schepenen van de gemeenten en de vierschaar voor. Ze vormen de ervachtige mannen in die laghe landen, zoals de middeleeuwse historieschrijver Melis Stoke de cijnsplichtigen in zijn rijmkroniek van 1305 beschreef.

Dat het in de hoofdcijnsen om de gegoede laag van de bevolking ging blijkt ondermeer uit het feit dat vrouwen in de hoofdcijns, vanwege hun status van vrij persoon, huwbaar waren voor riddermatige mannen. De oude landadel, voorzover deze door de voortdurende onrust en oorlogen in de 13e en 14e eeuw verarmd was en geen riddermatige staat meer kon volhouden, smolt zelfs met de cijnsplichtige bevolking samen. Die sociale vermenging vloeide voort uit de rechtspositie - de status van vrij persoon - verbonden aan de hoofdcijns, die langs de vrouwelijke lijn overging, terwijl de riddermatigheid in mannelijke lijn vererfde. Jan de Neve, griffier van het Hoofdcollege van Waas van 1523 tot 1551 noteerde: 'eenighe van deze oude edele gheslachten zijn bij middel ende occasie van den oirloghe zoo civiele als andere gherechte gefailleert, eenighe sijn nog in wesen zoo inder werelt niet altijts gestandigh oft durable en es'. Vertaald naar modern Nederlands komt deze uitspraak van vierhonderdvijfig jaar geleden er op neer dat de klasse van hoofdcijnsbetalers deels uit oude gegoede families bestond, die door de ongunstige omstandigheden in de Late Middeleeuwen enkele treden terugzakten op de sociale ladder. Vooral de godsdienstroebelen in de 16e en 17e eeuw veroorzaakten nog meer verarming van dit voorheen welvarende deel van de bevolking van het Land van Waas. Vanaf het midden van de 16e eeuw vormden de cijnsplichtigen nog wel een enigszins bevoorrechte groep, maar het onderscheid met de rest van de bevolking was toen al veel minder geprononceerd dan voorheen.

[bron: http://users.skynet.be/jean-pierre.vaneygen/cyns/voorwoord.htm]

Willem getrouwd Elisabeth Kerrebeke. Elisabeth is geboren vóór 1400. [Gezinsblad] [Familiekaart]